Είναι ίσως η πιο συνήθης ερώτηση που ακούει ο γυναικολόγος: «χάλασε η περίοδος μου εδώ και δυο μήνες, μήπως είναι ορμονικό;»
H γυναίκα εννοεί κάτι ασαφές, βασικά δεν έχει ιδέα- απλά το «ορμονικό» στο μυαλό της ακούγεται αθώο και εύκολα ρυθμιζόμενο με απλά χαπάκια, σε αντιδιαστολή με οτιδήποτε πιο δύσκολα αντιμετωπίσιμο, με χειρουργεία και μπελάδες.
Για το γυναικολόγο συχνά το ορμονικό πρόβλημα είναι εξίσου ασαφές και ενίοτε και αυτός δεν έχει ιδέα.
Εννοείται λοιπόν ότι στην ιατρική τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα. Η ρύθμιση του κύκλου είναι μία πολυπαραγοντική ιστορία όπου συμμετέχουν ο εγκέφαλος (προφανώς επηρεάζεται από stress, άγχος, πένθος, σωματική νόσο, απώλεια βάρους), ο θυρεοειδής (τόσο ο υπερθυρεοειδισμός όσο και ο υποθυρεοειδισμός διαταράσσουν τον κύκλο), τα επινεφρίδια (σε υπερ- αλλά και υπολειτουργία τους, επηρεάζονται τα επίπεδα κορτιζόλης και άμεσα και η περίοδος), βεβαίως οι ωοθήκες (σύνηθες πρόβλημα οι πολυκυστικές ωοθήκες) και φυσικά το τελικό όργανο, η μήτρα. Βάλτε στην εξίσωση την ηλικία της γυναίκας, αν έχει τεκνοποιήσει ή όχι, μήπως θηλάζει, μήπως είναι έγκυος, μήπως παίρνει ορμόνες ή άλλα φάρμακα, μήπως έχει πολύποδα, μήπως έχει καρκίνο στη μήτρα και πολλά άλλα μήπως. Και βέβαια όλα αυτά είναι μία απλοποιημένη παρουσίαση, ξεχάσαμε και το κυριότερο, πώς χάλασε η περίοδος- έπαυσε να έρχεται εντελώς, έρχεται ακατάστατα, παρατείνεται η διάρκεια, αυξήθηκε η ποσότητα; Όταν λοιπόν καλείτε στο γυναικολόγο, περιμένετε λύση στο πρόβλημα από το τηλέφωνο, εκνευρίζεστε και λίγο από τις πολλές ερωτήσεις του, λυπηθείτε τον και βοηθείστε τον να θέσει διάγνωση.
Ας ηρεμήσουμε όμως, το σύνηθες πρόβλημα είναι διαταραχή λόγω stress, που είναι πραγματική αιτία και πρόβλημα, η γυναίκα δεν είναι κατά φαντασίαν ασθενής. Δύσκολο πρόβλημα, το άγχος και η κατάθλιψη ειδικά στους καιρούς που ζούμε είναι έντονα και μη μετρήσιμα- δεν υπάρχει αγχόμετρο- και η θεραπεία συζητήσιμη, ούτε και θέλουμε να δώσουμε ψυχοφάρμακα για μία διαταραχή της περιόδου. Είναι αλήθεια πάντως ότι ο εγκέφαλος ερμηνεύει το στρες σαν απειλή για τον οργανισμό και, όπως λέω στις ασθενείς μου, «κατεβάζει τα ρολά», σταματάει ωορρηξία και περίοδο, η γυναίκα «κινδυνεύει», δεν είναι καιρός για να χάνει αίμα και να μένει έγκυος. Η περίοδος μπορεί λοιπόν να σταματήσει εντελώς ή να είναι ακατάστατη.
Δεύτερο σύνηθες αίτιο είναι στις νέες κοπέλες αυτό που λέμε πολυκυστικές ωοθήκες (αφορά το15-20% των γυναικών εφηβικής-μετεφηβικής ηλικίας). Είναι ορμονική διαταραχή των ωοθηκών, που επηρεάζει ωορρηξία και ρυθμικότητα κύκλου και λόγω αύξησης των ανδρογόνων, μπορεί να προκαλέσει ακμή και τριχοφυΐα. Προσθέστε το stress- εξετάσεις σε σχολεία και πανεπιστήμια και όλα τα προβλήματα της εφηβείας και το πρόβλημα μεγαλώνει.
Tρίτο αίτιο, στις μεγαλύτερες γυναίκες, αυτό που λέμε κλιμακτήριο. Εδώ υπάρχει μία παρεξήγηση, κλιμακτήριος δεν είναι η οριστική παύση ης περιόδου, δηλαδή η εμμηνόπαυση. Κλιμακτήριος είναι η κλιμακωτή, σταδιακή διαδικασία έκπτωσης της ωοθηκικής λειτουργίας που διαρκεί από 2 έως και 10 χρόνια πριν την εμμηνόπαυση. Όταν λοιπόν μία 45χρονη έχει διαταραχή κύκλου, της λέω ότι οφείλεται στην κλιμακτήριο, αυτή συνήθως αντιδρά: «Από τώρα γιατρέ, κλιμακτήριο;» – εννοεί στο μυαλό της την εμμηνόπαυση, δεν επίκειται απαραίτητα η εμμηνόπαυση αλλά ο κύκλος έχει κάθε λόγο να μην κάνει τακτικές ωορρηξίες και να διαταράσσεται.
Αυτά τα ολίγα για ένα πολύ σύνθετο κεφάλαιο της ιατρικής που έχει ακόμα αρκετά σκοτεινά σημεία προς επίλυση. Η γυναικολογική ενδοκρινολογία και η ρύθμιση του κύκλου είναι ένα εξαιρετικά γοητευτικό θέμα με πολλές λεπτές παραμέτρους. Μελετώντας το, θαυμάζεις την πολυπλοκότητα του ανθρώπινου οργανισμού και ειδικά της γυναίκας (στον άνδρα η ορμονική ρύθμιση της αναπαραγωγής είναι πολύ απλούστερη) και έπαιξε αυτό ειλικρινά μεγάλο ρόλο στην απόφαση μου για την ειδικότητα της γυναικολογίας.
