Παραθέτω ένα αναλυτικό άρθρο που έγραψα προ ετών στο περιοδικό του Ιασώ για τον ιό HPV.
ΗPV: μύθοι και αλήθειες
Ο ιός των κονδυλωμάτων είναι νεοεμφανισθείσα μόλυνση, δεν υπήρχε στο παρελθόν, όπως και ο ιός του AIDS.
ΛΑΘΟΣ Ο ιός υπήρχε πάντα, απλά μέχρι πρόσφατα δεν γνωρίζαμε την ύπαρξη του και το μηχανισμό δράσης του.
Ενοχοποιείται ως αιτιολογικός παράγων για καρκίνο τραχήλου, υπάρχουν όμως και περιπτώσεις καρκίνου όπου δεν φταίει ο ΗPV, όπως υπάρχει καρκίνος του πνεύμονα σε μη καπνιστές.
ΛΑΘΟΣ Η μοναδικότητα του καρκίνου τραχήλου είναι ότι σχεδόν πάντα προκαλείται από μία αρχική προσβολή HPV, δεν υπάρχει δηλαδή καρκίνος χωρίς να έχει προηγηθεί ο HPV. Κανένας άλλος καρκίνος δεν έχει τόσο αποκλειστικό αιτιολογικό παράγοντα. Πράγματι, το κάπνισμα δεν έχει τόσο ισχυρό αιτιολογικό ρόλο στην καρκινογένεση του πνεύμονα, όσο o HPV στον τράχηλο.
Μεταδίδεται σχεδόν πάντα μέσω της σεξουαλικής δραστηριότητας.
ΣΩΣΤΟ Φαίνεται ότι η κολπική διείσδυση αποτελεί τον κύριο τρόπο μετάδοσης γι’ αυτό και το προφυλακτικό παρέχει μεγάλο βαθμό προστασίας (κατά 70% ). Πάντως αναφέρεται μετάδοση και με την απλή εξωτερική τριβή των γεννητικών οργάνων, ακόμα και αν δεν ολοκληρώνεται η πράξη και τεκμηριώνεται η παρουσία του σε γυναίκες με αποκλειστικά ομοφυλοφιλικές σχέσεις.
Η μόλυνση είναι σχετικά σπάνια και οφείλεται στους πολλαπλούς σεξουαλικούς συντρόφους.
ΛΑΘΟΣ Η μόλυνση είναι πολύ συχνή. Υπολογίζεται ότι κάθε γυναίκα έχει εφ’όρου ζωής κίνδυνο έως και 80% να μολυνθεί από τον ιό και βέβαια η πιθανότερη ηλικία προσβολής είναι τα πρώτα 10 χρόνια από την έναρξη σεξουαλικής δραστηριότητας. Οι πολλοί σύντροφοι αλλά και ο αριθμός των πρώην συντρόφων αυτών αποτελεί βέβαια παράγοντα που διευκολύνει τη μετάδοση του ιού.
Στην πραγματικότητα υπάρχουν πολλοί τύποι ιών ΗPV με διαφορετική συμπεριφορά και ογκογόνο ικανότητα.
ΣΩΣΤΟ Υπολογίζεται ότι υπάρχουν πάνω από 120 διαφορετικοί ιοί HPV. Υπάρχουν οι ιοί (όπως ο 6 και ο 11) που προκαλούν τις εξωτερικές βλάβες στο δέρμα και άλλοι συγγενείς τους ιοί που προκαλούν την εσωτερική τραχηλική βλάβη. Καποιοι εξ’αυτών (όπως ο 16 και ο 18) θεωρούνται υψηλού κινδύνου για καρκινογένεση στον τράχηλο ενώ άλλοι έχουν μειωμένη ή και ασήμαντη ογκογόνο δράση. Συχνά πάντως μία λοίμωξη μπορεί να προκληθεί από κοινού από διαφορετικά στελέχη. Βλέπουμε για παράδειγμα να υφίσταται εξωτερική βλάβη στο δέρμα και ταυτόχρονα το τστ Παπανικολάου να υποδεικνύει συνοδό τραχηλική αλλοίωση, προφανώς από άλλο στέλεχος του ιού.
Τα εξωτερικά κονδυλώματα είναι και αυτά καρκινογόνα
ΛΑΘΟΣ Τα οξυτενή κονδυλώματα του δέρματος αναπτύσσονται στην πρωκτογεννητική περιοχή, μεγαλώνουν και πολλαπλασιάζονται σε γειτονικές θέσεις, προκαλούν ενόχληση και κνησμό αλλά δεν έχουν ογκογόνο δράση. Γι’αυτό άλλωστε στους άνδρες δεν ανησυχούμε για καρκινογένεση. Αναφέρεται πάντως στη βιβλιογραφία o ιδιαίτερα σπάνιος καρκίνος του πέους σχετιζόμενος με HPV λοίμωξη, δεν πρέπει λοιπόν να παραμελούνται και να φτάνουν σε μεγάλο μέγεθος.
Η απλή σωματική επαφή με άτομο που φέρει τον ιό μπορεί να μεταδώσει τον ιό.
ΛΑΘΟΣ Η βιβλιογραφία είναι βέβαια ασαφής αλλά ο ιός δεν φαίνεται να μεταδίδεται με την καθημερινή επαφή, την αγκαλιά, την συγκατοίκηση, την τουαλέτα, τα μαχαιροπήρουνα και γενικότερα τον απλό συγχρωτισμό. Προφανώς χρειάζεται άμεση τριβή και ενοφθαλμισμός με προσφιλέστερη γι’αυτόν θέση αυτή των γεννητικών οργάνων.
Η βιβλιογραφία αναφέρει κονδυλώματα και σε παιδιά.
ΣΩΣΤΟ Όταν δεν αποτελεί αποτέλεσμα σεξουαλικής κακοποίησης, μπορεί να είναι λόγω απλού απρόσεκτου ενοφθαλμισμού από τα δάχτυλα του πάσχοντος γονέα στο δέρμα του παιδιού (συνήθως στη γεννητική περιοχή).
Η έγκυος με κονδυλώματα θέτει το έμβρυο σε μεγάλο κίνδυνο.
ΛΑΘΟΣ Ο ιός δεν έχει τερατογόνο δράση. Σπάνια πάντως μεταδίδεται στο έμβρυο και αναφέρεται η εύρεση λαρυγγικών κονδυλωμάτων στο νεογέννητο. Αν υπάρχουν εμφανή κονδυλώματα στο εσωτερικό του κόλπου συνιστάται η καισαρική τομή για να αποφευχθεί η άμεση έκθεση κατά τον τοκετό. Η έγκυος με τραχηλική βλάβη και παθολογικό τεστ Παπανικολάου δεν χρειάζεται να κάνει καισαρική τομή, ίσως κινδυνεύει η ίδια από τον ιό, όχι όμως το έμβρυο, και η καισαρική έτσι κι αλλιώς δεν προστατεύει απόλυτα.
Ο στοματικός έρωτας αποτελεί ασφαλή πρακτική όσον αφορά στη μετάδοση του ΗPV.
ΛΑΘΟΣ Τα τελευταία χρόνια έχει φανεί ως σοβαρό πλέον πρόβλημα τα κονδυλώματα στη στοματική και φαρυγγική κοιλότητα με δυναμική καρκινογένεσης. Ενώ το σάλιο φαίνεται να έχει κάποια προστατευτική δράση κατά του ιού, ο στοματικός έρωτας θεωρείται πλέον τεκμηριωμένος τρόπος μετάδοσης.
Οι ομοφυλόφιλοι άνδρες δεν κινδυνεύουν από τον HPV.
ΛΑΘΟΣ Τα τελευταία χρόνια αναδεικνύεται σε μέγα πρόβλημα υγείας η έξαρση του καρκίνου του ορθού εξαιτίας της προσβολής από HPV στις ομοφυλοφιλικές σχέσεις. Είναι ανάλογο σε μέγεθος πρόβλημα με τον καρκίνο του τραχήλου με τη διαφορά ότι εδώ δεν υφίσταται ο προληπτικός έλεγχος με τα τεστ Παπανικολάου. Ανάλογο πρόβλημα βέβαια ανακύπτει με την πρακτική του πρωκτικού σεξ και στις γυναίκες.
Όταν μολυνθεί μία γυναίκα από τον ιό, θα τον «κουβαλάει» μέσα της για πάντα.
ΣΩΣΤΟ ΚΑΙ ΛΑΘΟΣ Στην πλειοψηφία των γυναικών, ιός θα εγκατασταθεί στην επιφάνεια των κυττάρων του τραχήλου, θα πολλαπλασιάσει το γενετικό του υλικό ανεξάρτητα από το DNA των κυττάρων και κάποια στιγμή, το πολύ στα 1-2 χρόνια, ο οργανισμός θα κινητοποιήσει τις φυσικές του άμυνες και θα τον εκριζώσει. Σε μικρό ποσοστό γυναικών (έως και 10%), ο ιός (συνήθως τα υψηλής ογκογόνου δράσης στελέχη) πράγματι μπορεί να επιμείνει για χρόνια, να ενσωματώσει το DNA του σε αυτό των κυττάρων και σταδιακά να προκαλέσει διαταραχές στο DNA (προκαρκινική βλάβη) και τελικά να συμβάλλει σε ογκογόνο μετάλλαξη (καρκίνος).
Γυναίκα 40 ετών παρουσιάζει προκαρκινική βλάβη στο τεστ Παπανικολάου. Αυτό σημαίνει ότι αυτή ή ο σύντροφος της προσβλήθηκαν πρόσφατα από τον ιό HPV.
ΣΩΣΤΟ ΚΑΙ ΛΑΘΟΣ Μπορεί πράγματι να είναι πρόσφατη λοίμωξη, αν συνυπάρχουν για παράδειγμα και εξωτερικά κονδυλώματα τότε είναι και προφανές. Μπορεί κάλλιστα όμως να πρόκειται για παλαιά προσβολή που σταδιακά να οδήγησε στις κυτταρικές βλάβες και να εκδηλώνεται τώρα με το παθολογικό τεστ Παπανικολάου.
Η μόλυνση μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα μετά από πολλά χρόνια.
ΣΩΣΤΟ Η πορεία της λοίμωξης είναι έτσι κι αλλιώς συνήθως πολυετής. Το μεσοδιάστημα μεταξύ αρχικής λοίμωξης μέχρι να αναπτυχθεί σοβαρή προκαρκινκή βλάβη υπολογίζεται στα 7-15 έτη. Βέβαια σε μία μειοψηφία γυναικών αυτό μπορεί να είναι απρόσμενα μικρό, έως και 2 έτη από την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας και την ταυτόχρονη μόλυνση από τον ιό. Γι’αυτό το λόγο το πρώτο τεστ Ππαπανικολάου πρέπει να γίνεται 18 μήνες μετά την έναρξη σεξουαλικής δραστηριότητας.
Ο κίνδυνος αφορά πρωτίστως τις νεώτερες γυναίκες.
ΣΩΣΤΟ ΚΑΙ ΛΑΘΟΣ Η μόλυνση από τον ιό είναι πράγματι πιθανότερη σε μία 20χρονη αλλά αυτή είναι πιθανότερο να αποβάλλει τον ιό σε 1-2 έτη. Σε γυναίκες άνω των 30 η μόλυνση είναι σπανιότερη αλλά αν συμβεί είναι πιθανότερο να επιμείνει και να εξελιχθεί σε σοβαρή βλάβη.
Η μόλυνση από τον ιό προκαλεί πάντα καρκίνο του τραχήλου, αν δεν υπάρξει ιατρική παρέμβαση.
ΛΑΘΟΣ Ο ιός προσβάλλει την πλειοψηφία των γυναικών στη διάρκεια της ζωής τους αλλά καρκίνο του τραχήλου θα πάθει ένα πολύ μικρό ποσοστό καθώς συνήθως ο ιός δεν επιμένει, αλλά και αν επιμείνει σπάνια θα προκαλέσει σοβαρή προκαρκινική βλάβη και ακόμα σπανιότερα καρκίνο. Βέβαια ο καρκίνος του τραχήλου στις αναπτυγμένες χώρες και στην Ελλάδα όπου υπάρχει πληθυσμιακός έλεγχος είναι σπανιότερος, σε αντίθεση με τις αναπτυσσόμενες χώρες όπου και εμφανίζεται το 80% των συνολικών κρουσμάτων.
Οι καπνίστριες που μολύνονται έχουν αργότερα μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν σοβαρή προκαρκινική βλάβη.
ΣΩΣΤΟ Όταν ο ιός επιμένει, οι καπνίστριες έχουν έως και 2 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτυχθεί σοβαρή βλάβη σε σύγκριση με μη καπνίστριες.
Η επιμονή του ιού και η ανίχνευση του στο τεστ Παπανικολάου και σε κολποκοπήσεις για παραπάνω από δύο χρόνια αυξάνει τον κίνδυνο να προκαλέσει σοβαρή προκαρκινή βλάβη και καρκίνο.
ΣΩΣΤΟ Η επιμονή του ιού σημαίνει ότι μάλλον είναι στέλεχος με ισχυρή ογκογόνο δράση που κατάφερε να ενσωματώσει το γενετικό υλικό του σε αυτό των κυττάρων του τραχήλου και μπορεί πλέον να ενεργοποιήσει παθολογικές μεταλλάξεις.
Ο χρόνος επώασης, από τη στιγμή της μόλυνσης μέχρι την εμφάνιση βλάβης στο δέρμα ή το τράχηλο είναι λίγες ημέρες.
ΛΑΘΟΣ Ο χρόνος επώασης του ιού υπολογίζεται από 6 εβδομάδες έως και 8 μήνες. Εξωτερικά κονδυλώματα έχουν σημειωθεί ακόμα και 3 εβδομάδες μετά την έκθεση. Τυπικός μέσος χρόνος επώασης θεωρείται το τρίμηνο.
Μία νέα γυναίκα που εμφανίζει HPV στο τεστ Παπανικολάου πρέπει να ενημερώσει το σύντροφο της, τωρινό ή πρώην.
ΣΩΣΤΟ Βέβαια πρέπει να θυμηθούμε ότι ο ιός παρουσιάζει εξαιρετικά μεγάλη διείσδυση στον πληθυσμό. Αν πάρουμε σήμερα μία φωτογραφία όλου του παγκόσμιου πληθυσμού το 10% των γυναικών έχει ενεργό λοίμωξη HPV και βέβαια είπαμε ότι η πιθανότητα προσβολής εφ’όρου ζωής πλησιάζει το 80%. Αποφεύγουμε λοιπόν να κατηγορήσουμε ή να έχουμε τύψεις. Ο σύντροφος, πρώην ή νυν, πρέπει να ενημερωθεί. Δεν κινδυνεύει ο ίδιος να πάθει καρκίνο, μπορεί όμως να μολύνει ή να έχει μολύνει ήδη κάποια αλλη γυναίκα, ή να εμφανίσει ο ίδιος κονδυλώματα. Η επώαση του ιού είναι χρονικά κάπως ασαφής οπότε είναι συχνά δύσκολο και για το γιατρό ακόμα να προσδιορίσει πότε έγινε η μετάδοση. Ψύχραιμη ενημέρωση λοιπόν.
Μία νέα κοπέλα με προσβολή από ΗPV και παθολογικό τεστ Παπανικολάου πρέπει να κάνει επέμβαση στον τράχηλο για να καταστραφεί η βλάβη πριν αυτή γίνει καρκίνος.
ΛΑΘΟΣ Ειδικά στις νέες κοπέλες τείνουμε να είμαστε ακόμα πιο συντηρητικοί. Η βλάβη σε αυτή την ηλικία είναι αρκετά πιθανό να υποχωρήσει μόνη της και επιπλέον δε θέλουμε να κάνουμε καταστρεπτικές επεμβάσεις στον τράχηλο της νέας γυναίκας εκτός αν είναι απολύτως αναγκαίο. Ο τράχηλος που έχει υποστεί χειρουργεία προδιαθέτει αργότερα σε δυσκολίες σύλληψης αλλά και σε κίνδυνο πρόωρου τοκετού.
Υπάρχουν φάρμακα, υπόθετα και πλύσεις που εξουδετερώνουν τον ιό.
ΛΑΘΟΣ Όπως δεν υπάρχει φάρμακο κατά του ιού της γρίπης αλλά μόνο αντιγριπικό εμβόλιο, το ίδιο ισχύει και για τον HPV. Οι θεραπείες είναι όλες καταστρεπτικές (διαθερμία, Laser) και οι τοπικές αγωγές για τα εξωτερικά κονδυλώματα είναι είτε επίσης εκριζωτικές είτε ενισχυτικές της τοπικής ανοσίας. Δίνουμε πράγματι έμφαση στις φυσικές άμυνες, συμβουλεύουμε τη γυναίκα να μην καπνίζει, αντιμετωπίζουμε συνοδά προβλήματα υγείας. Συχνά, (όταν το επιτρέπει ο βαθμός της βλάβης) απλά επαναλαμβάνουμε το τεστ μετά από μερικούς μήνες για να δώσουμε το χρόνο στις άμυνες του οργανισμού να κινητοποιηθούν και να διορθώσουν τις βλάβες στα κύτταρα.
Το εμβόλιο είναι αποτελεσματικό αλλά είναι ακόμα σε πειραματικό στάδιο και δεν είναι βέβαιο ότι είναι ασφαλές.
ΛΑΘΟΣ Είναι τεκμηριωμένη και η ασφάλεια του εμβολίου με μοναδικές παρενέργειες τον ερεθισμό στο σημείο της ένεσης (20-90%) και παροδικό πυρετό (10-13%). Δεν αναφέρεται καμία σοβαρή ανεπιθύμητη ενέργεια και έχουν δοθεί πολλά εκατομμύρια δόσεις και των δύο εμβολίων στον παγκόσμιο πληθυσμό.
Το εμβόλιο κατά του τραχήλου της μήτρας αποτελεί απόλυτη προστασία κατά του καρκίνου.
ΛΑΘΟΣ Το εμβόλιο καλύπτει τους δύο συχνότερους και εντονότερα ογκογόνους ιούς, τον 16 και τον 18. Αυτοί ενοχοποιούνται στο 70% των περιπτώσεων καρκίνου τραχήλου, οπότε το εμβόλιο προστατεύει ακριβώς κατά 70%. Αξιόπιστες μελέτες δείχνουν ότι είναι πιθανό να καλύπτει και άλλα στελέχη καθώς οι ιοί είναι συγγενείς και έχουν ανάλογη δομή. Αυτή η διασταυρούμενη κάλυψη θα είναι ένα επιπλέον bonus και τελικά είναι πιθανό η προστασία να είναι μεγαλύτερη του 70%. Πάντως θα πρέπει να συνεχιστεί το πρόγραμμα των τεστ Παπανικολάου. Όταν εκλείψουν ο 16 και ο 18, δεν αποκλείεται άλλοι ιοί να καλύψουν το κενό, ο πληθυσμός πρέπει λοιπόν να συνεχίσει να ελέγχεται.
Το εμβόλιο πρέπει να γίνεται στη νέα κοπέλα που δεν έχει ξεκινήσει σεξουαλική δραστηριότητα.
ΣΩΣΤΟ Η σεξουαλική δραστηριότητα αμέσως θέτει το ζήτημα αν έχει ήδη συμβεί προσβολή HPV, οπότε το εμβόλιο δε θα είναι τόσο χρήσιμο. Κυρίως όμως το εμβόλιο πρέπει να γίνει νωρίς (πριν τα 15) γιατί σε αυτές τις ηλικίες είναι καλύτερη η ανοσολογική ανταπόκριση του οργανισμού, άρα είναι πιο αποτελεσματικό, σε σύγκριση με το εμβόλιο σε μία 20χρονη παρθένα κοπέλα.
Ελπίζω ότι καλύψαμε τα πλέον κρίσιμα ερωτήματα. Παραθέτω επιπλέον αναγνωστικό υλικό από αξιόπιστες πηγές. Ο ιός των κονδυλωμάτων θα είναι για τα επόμενα χρόνια σημαντικό πληθυσμιακό πρόβλημα υγείας. Η έγκυρη ενημέρωση είναι το σημαντικότερο όπλο στην καταπολέμηση και εκρίζωση του ιού και κατά προέκταση του καρκίνου του τραχήλου.
